Prinses
Prinses Beatrix (Beeld: RVD – Jeroen van der Meyde)
Beatrix moet het geblunder van haar oudste zoon rond zijn Griekse vakantietripje ruim een maand geleden met pijn in haar hart hebben aanschouwt. Maar ook zal ook wel beseffen dat haar Alex het een beetje eigenwijs zijn en het niet luisteren van geen vreemde heeft en in zijn genen zit. Zorgde de koning voor tumult door gewoon in volle coronatijd op vakantie naar Griekenland te gaan, moeder Beatrix liet zich in haar tijd ook niet bepaald de wet voorschrijven als het om op vakantie ging tijdens haar koningschap. Maar zo’n diepe, gedwongen, knieval als haar Alex maakte naar zijn onderdanen daar had Beatrix niet aan moeten denken.
Met een historische knieval maakten koning Willem-Alexander in een video van twee minuten vanuit de DN Salon op Huis ten Bosch een voorlopig einde aan het rumoer over zijn, tegen alle door het kabinet uitgevaardigde coronaregels in, Griekse vakantie. Een vakantie die dankzij een storm van kritiek uiteindelijk maar 34 uur duurde, want toen waren koning, koningin en jongste dochter Ariane weer op vaderlandse bodem. Dochters Amalia en Alexia volgden drie dagen later.
Een koninklijke knieval diende Willem-Alexanders imago van menselijke koning vervolgens weer op te poetsen. De nederige excuses besloten met ‘we zijn betrokken, maar niet onfeilbaar’, passen bepaald niet in de Oranje-traditie.
Juliana zag zich als koningin door God gestuurd en vond het daarom nimmer nodig verantwoording af te leggen voor haar daden of uitspraken. Dus ook niet voor het wankelen van de monarchie rond de Greet Hoffmans-affaire in de jaren vijftig en twintig jaar later voor de acties van haar man, prins Bernhard, rond het aangenomen smeergeld van Lockheed.
Haar dochter Beatrix maakte in haar tijd als koningin ook nooit excuses, voor wat dan ook. Zij voelde zich op de eerste plaats staatshoofd en daarnaast ook nog mens. Het maakte dat Beatrix zelfs al voor haar aantreden als koningin in 1980 de indruk wekte dat zij zich, door haar afkomst, verheven voelde. En dat liet zij al vroeg merken ook.
Als 21-jarige bracht Beatrix in 1959 een bezoek aan de Verenigde Staten. Het zou nu onbestaanbaar zijn, maar zij werd in New York verwelkomd met een ticker-tape parade voor zij in Washington D.C. j op het Witte Huis werd ontvangen door president Dwight D. Eisenhower en zijn vrouw. Vooraf aan dat bezoek werd zij geïnterviewd door Amerikaanse journalisten waarin zij vertelde dat zij de voorkeur gaf te huwen met iemand van koninklijk bloede. Ze verhaalde ook over een boottrip drie jaar eerder op uitnodiging van het toen nog Griekse koningspaar, waarbij zij naar eigen zeggen louter omgeven was met families die allemaal in de Almanach de Gotha, de almanak van adellijke geslachten, staan. Of zoals Beatrix letterlijk zei: ‘I enormously enjoyed that trip, because I felt that I was among my own people and could be myself’, ofwel: ‘Ik heb enorm genoten van die trip, omdat ik het gevoel had dat ik met mijn eigen soort mensen was en mijzelf kon zijn’.
Dat ‘mijn eigen soort mensen’ leidde in Nederland tot een storm van verontwaardiging. Terug op Schiphol weet de kroonprinses de ontstane consternatie aan een misverstand. Volgens Beatrix bedoelde zij met ‘my own people’ ‘een eigen familiekring, een eigen sfeer, een kring van vakgenoten’ en de uitspraak was zeker niet bedoeld ‘om een bepaalde standing uit te drukken’.
Twee decennia later, in 2000, belandt Beatrix, net als zoon Willem-Alexander, in een rel rond haar vakantie. Beatrix ging op skivakantie naar het Oostenrijkse Lech terwijl bijna heel Nederland vond dat ze niet moest gaan. Kort voor de reis was in Oostenrijk namelijk de extreem rechtse regering van Jorg Haider aangetreden. Dat leidde tot een storm van protest in heel Europa.
Ook in Nederland was een overgrote meerderheid van de onderdanen van Beatrix niet blij met de overwinning van Haider. In de Tweede Kamer werden vragen gesteld aan toenmalig premier Kok of de koningin wel naar Oostenrijk op vakantie moest gaan. Kok vond dat -ondanks de kritische publieke opinie- geen probleem. Koningin Beatrix ging omdat zij het als een privévakantie zag en niet als staatshoofd naar Oostenrijk ging. Prompt legde Oostenrijkse media dat uit als een signaal dat Nederland geen grote problemen had met Haider en zijn standpunten.. In Lech siste de koningin op straat naar de daar aanwezige journalisten: ‘Je kan amper een weekje weg tegenwoordig.’ En dat was niet de enige keer dat Beatrix lak had aan politiek Den Haag.
En nog maar een ruim een maand geleden staat het adjunct-hoofd van de Rijksvoorlichtingsdienst bij de persconferentie van Hugo de Jonge (43), die als vervanger van Rutte de wekelijkse persconferentie van de minister-president met zijn mond vol tanden. Ook hij weet het antwoord niet als De Jonge wordt gevraagd of de koning, die dan al bijna op Griekse bodem landt, vakantieplannen heeft.
Het lijkt sterk op het verhaal van Beatrixs vakantietripje in augustus 1987 op het jacht van biermagnaat Freddy Heineken, de Something Cool. Ook toen wist de Rijksvoorlichtingsdienst van niets en had niemand ooit iets geweten als de koningin aan boord van het jacht geen hersenvliesontsteking had opgelopen en van boord moest omdat het zo ernstig was dat in het ziekenhuis van het Zuid-Franse Antibes moest worden opgenomen.
‘De pers blijkt daarvan eerder op de hoogte te zijn dan de RVD’, schrijft Marja Wagenaar in haar boek De Rijksvoorlichtingsdienst. Toenmalig RVD-directeur Hans van der Voet zegt in het boek dat als de koningin vakantie viert, andere regels gelden: ‘Ze is dan vrij en kan privédingen doen. En dus moeten zo min mogelijk mensen weten wat ze doet. Ik wil het ook niet weten.’
Terwijl de wereldpers destijds bij de RVD aan de lijn hing om te horen hoe het met Beatrix was, had de dienst geen flauw benul. Waarnemend directeur Fred Lörtzer zegt in het boek van Wagenaar dat niemand aan het hof op de gedachte kwam de RVD te informeren dat de koningin in Antibes in het ziekenhuis lag: ‘Achteraf hebben we het wel met het hof besproken, dat het niet goed gegaan was. Echte excuses hebben we nooit gehad.’
Echt geleerd is er ook niet blijkt 33 jaar later als de koning op vakantie vertrekt naar Griekenland en zijn woordvoerders met hun mond vol tanden staan.