Drie gerenommeerde onderzoekers uiten in het boek De Fietser op de Hei forse kritiek op het vonnis waarmee Jos Brech in hoger beroep tot 16 jaar cel is veroordeeld in de zaak-Nicky Verstappen. De woorden ‘rechtelijke dwaling’ nemen ze net niet in de mond, maar het drietal oordeelt keihard over het werk van zowel het Openbaar Ministerie, de rechtbank en het gerechtshof in de zaak. Na uitgebreid onderzoek zien dat Brechs verklaring beter bij het gevonden bewijs past dan het verhaal van justitie en het gerechtshof. Ook suggereren ze een andere dader dan Jos Brech.
Ruim twaalfduizend pagina’s telt het strafdossier dat de onderzoekers ter beschikking kregen van Brechs advocaat Gerald Roethof. De 11-jarige Nicky Verstappen verdween in 1998 tijdens jeugdkamp op de Brunssummerheide. Een dag later dood teruggevonden. Twintig jaar later werd Brech aangehouden na een DNA-match.
Het zijn niet de eerste de beste die het boek hebben geschreven. Zo is emeritus hoogleraar rechtspsychologie Peter van Koppen de man die in 2003 de veroordeling van Cees B. voor de Schiedammer parkmoord ter discussie stelde. Hij kreeg gelijk toen een ander de moord bekende. Medeonderzoeker Robert Horselenberg is hoofddocent rechtspsychologie aan de Universiteit Maastricht en coördinator van het vak cold case, waarin onopgeloste moordzaken worden bestudeerd. De derde onderzoeker, Leonie Ebbekink, is voormalig advocate.
De veroordeling is ‘onbevredigend’ omdat door rechtbank en gerechtshof ‘veel relevante feiten niet of onvoldoende zijn meegewogen’, stellen de onderzoekers in het boek De Fietser op de Hei na gedegen bestudering van het strafdossier, zo schrijft De Limburger. In de uitspraken is volgens de onderzoekers ‘op een schuldigverklaring afgestevend’ door rechters en raadsheren die vooral naar eigen bevestiging zochten.
Het drietal kan ‘geen andere conclusie trekken dan dat het hof zelf ook niet inziet hoe Brech Nicky kan hebben ontvoerd en waar hij hem kan hebben misbruikt’, schrijven ze. Het hof wilde die onwetendheid om haar ‘moverende redenen niet in de weg wilde laten staan aan een overwinning van het Openbaar Ministerie’.
Volgens onderzoeker Robert Horselenberg komt tot een pijnlijke conclusie: “Eigenlijk is Jos Brech de enige die met een goed verhaal kwam. Hij vertelde een scenario van wat er volgens hem gebeurd was. Zo’n scenario heeft het Openbaar Ministerie nooit geschetst.”
De wetenschappers hebben aan de hand van hun bevindingen een nieuwe tijdlijn samengesteld, die niet alleen pijnlijk is voor justitie. Door te stellen dat Nicky waarschijnlijk veel eerder de tent heeft verlaten dan steeds is aangenomen en door een bekende is meegenomen, dat hij waarschijnlijk op het kampterrein is misbruikt en dat hij mogelijk slaapmiddel heeft gekregen, komt ook weer de toenmalige kampleiding in beeld.
Joos Barten had een zedenverleden en eerder het slaapmiddel Temazepam toegediend aan een kind. Het lichaam van Barten is jaren na dato door justitie opgegraven voor een DNA-vergelijking. Uit het feit dat dit geen match heeft opgeleverd, kun je geen harde conclusies trekken, stellen de onderzoekers. Barten was destijds tachtig jaar. Ouderen laten veel minder vindbaar DNA achter dan jongeren.
De wetenschappers hebben na hun onderzoek een nieuwe, voor justitie pijnlijke, tijdlijn samengesteld. Ze stellen dat Nicky waarschijnlijk veel eerder de tent heeft verlaten dan steeds is aangenomen en dat de 11-jarige door een bekende is meegenomen, die hm kampterrein heeft misbruikt en mogelijk slaapmiddel heeft gegeven. Dat alles maakt dat de toenmalige kampleiding, en dan vooral de inmiddels overleden kampoudste Joos Barten, weer in beeld komt.
Barten had een zedenverleden en eerder het slaapmiddel Temazepam toegediend aan een kind. Het lichaam van Barten werd weliswaar jaren na dato door justitie opgegraven voor een DNA-vergelijking, maar uit het feit dat dit geen match heeft opgeleverd, kun je volgens de drie onderzoekers geen harde conclusies trekken omdat Barten destijds tachtig jaar was en ouderen veel minder vindbaar DNA achter dan jongeren.
De tijdlijn die de drie in het boek presenteren past beter bij de verklaring die Brech in de rechtbank aflegde dan bij het scenario dat het Openbaar Ministerie daar presenteerde. Brech verklaarde dat hij Nicky in het dennenbosje had gevonden, maar dat de jongen toen al dood was. Hij zou Nicky’s lichaam netjes neer hebben gelegd, de kleding van de jongen hebben gefatsoeneerd en toen weg zijn gegaan. Zo zou ook het DNA op de kleding van Nicky zijn gekomen. Naar eigen zeggen durfde hij de gruwelijke vondst niet te melden vanwege zijn zedenverleden.
De onderzoekers in de laatste alinea van het boekt. ‘Na het vonnis van de rechtbank hadden wij de hoop dat de uitspraak in appel gestoeld zou zijn op een nauwkeurige en onpartijdige analyse van de beschikbare bewijsmiddelen.’ Om te vervolgen: ‘Na een analyse (…) concluderen wij dat onze hoop niet is bewaarheid.’
De advocaat van de familie Verstappen, Wendy van Egmond, wil niet reageren op de conclusie van het boek De fietser op de Hei. “Voor de familie is het al erg genoeg dat de zaak weer wordt opgerakeld. De rechtbank en het hof hebben geoordeeld,” zegt zei tegen De Limburger.