Toenmalig koningin Beatrix in de Gouden Koets
De Gouden Koets, eigendom van het Koninklijk Huis, keert volgend jaar na een miljoenen kostende restauratie niet terug naar de Koninklijke Stallen in Den Haag, maar is vanaf juni tot november in het Amsterdam Museum te zien. De afgelopen jaren kwam de koets onder vuur te liggen vanwege vermeend racisme op het zijpaneel ‘Hulde der koloniën’. Daarop is een witte vrouw op een troon te zien met daaromheen mensen met een donkere huidskleur die voor haar buigen en geschenken aan haar voeten leggen. Of de Gouden Koets daarna weer door het staatshoofd op Prinsjesdag gebruikt gaat worden, is nog onduidelijk. Daarover wordt later beslist. De koets is eigendom van het Koninklijk Huis.
Koning Willem-Alexander zei afgelopen zomer dat het omstreden ‘slaven-paneel’ niet wordt verwijderd. “Het maakt deel uit van het Nederlandse culturele erfgoed.” De bevolking van Amsterdam schonk het rijtuig in 1898 aan koningin Wilhelmina.De koets wordt al jaren gerestaureerd.
De Gouden Koets zal in een speciale glazen behuizing op de binnenplaats van het Amsterdam Museum te zien zijn. In zes museumzalen wordt ingegaan op de geschiedenis en de functie van de koets. “Hierin is ook aandacht voor verschillende perspectieven op de geschiedenis”, schrijft de RVD. In het Amsterdam Museum start dit najaar een programma, waarin onder meer tijd is in geruimd voor een gesprek over het paneel en het Nederlandse koloniale verleden.
Het gewraakte paneel
In ons land gingen al langer stemmen op om de Gouden Koets niet meer te gebruiken vanwege de afbeelding van een witte vrouw op een troon op een van de zijpanelen waarop Indiërs en mensen van Afrikaanse afkomst te zien zijn die onderdanig handelswaren brengen en lijken net tot slaaf gemaakt te zijn.
Karwan Fatah-Black, historicus en docent koloniaal verleden aan de Universiteit Leiden, zie afgelopen zomer tegen RTL Nieuws dat de Gouden Koets verplaatst zou moeten worden naar een museum. “De koets is duidelijk een verwijzing naar de koloniale onderdanigheid, met de Indiërs en mensen van Afrikaanse afkomst die de witte vrouw handelsgoederen brengen.”
De historicus meent dat er eigenlijk propaganda staat afgebeeld. “De afbeelding zegt eigenlijk: ‘wit staat boven alles en zwart is er om ons te dienen’. Het paneel straalt uit dat men toen trots was op koloniale overheersing en hoe glorieus men het vond dat Nederland een wereldrijk was.”
De sociaal-geograaf Nugah Shrestha begon een Instagramaccount om jongeren bewust te maken van ongelijkheid en racisme en startte een petitie om de Gouden Koets in een slavernijmuseum te krijgen. “De dingen die ik heb ervaren in mijn jeugd of die ik nu nog op de universiteit ervaar, zorgen ervoor dat ik me actief wil inzetten om de stem van de mensen te vertegenwoordigen die al te lang niet gehoord zijn.”
“Als je aan Prinsjesdag denkt, denk je aan de Gouden Koets, Je denkt niet aan de afbeeldingen die daarop staan”, legde Shrestha aan RTL Nieuws uit uit. “Maar voor veel mensen zijn die afbeeldingen pijnlijk. Want waarom rijdt het koninklijke echtpaar rond in een koets waarop slavernij en kolonialisme wordt verheerlijkt?”
De plannen voor de komende Prinsjesdag aangepast vanwege de coronamaatregelen. Op 15 september vindt ook de traditionele balkonscène van de koninklijke familie niet plaats en ook een ander publieksmoment, de rijtoer met de Glazen Koets door de binnenstad van Den Haag gaat niet door. In plaats daarvan arriveren koning Willem-Alexander en koningin Máxima met de auto. De troonrede wordt niet in de Ridderzaal, maar in de Grote Kerk uitgesproken door de koning voor een beperkt publiek. Naast de Eerste Kamer en Tweede Kamer zijn ook prins Constantijn en prinses Laurentien aanwezig.